Efekt Mandeli (+ przykłady!)
To, że pamięć nas zawodzi nie jest żadną nowością – ale jak to możliwe, że grupa ludzi dzieli to samo fałszywe wspomnienie?
Efekt Mandeli to zjawisko, w którym duża grupa ludzi dzieli fałszywe wspomnienia o wydarzeniach, które nigdy nie miały miejsca. Nazwa pochodzi od powszechnego, ale błędnego przekonania, że Nelson Mandela zmarł w więzieniu w latach 80 (faktycznie zmarł w 2013 roku).
Kiedy zginął Nelson Mandela, czyli skąd w ogóle wziął się efekt Mandeli?
Autorką określenia “efekt Mandela” jest Fiona Broome, badaczka zjawisk paranormalnych. W 2009 roku opublikowała post w mediach społecznościowych, w którym stwierdziła, że ma żywe wspomnienie na temat śmierci Nelsona Mandeli w więzieniu w latach osiemdziesiątych. Komentujący szybko przekazali jej, że nie jest w swoich wspomnieniach osamotniona – było to tym dziwniejsze, że w 2010 roku sam Nelson Mandela jeszcze żył!
Zjawisko wywołało ogromne poruszenie i zaczęto odnajdywać inne przykłady na grupowo dzielone fałszywe wspomnienia (przykłady znajdziesz w dalszej części artykułu).
Błędy poznawcze: jak umysł Cię oszukuje [przykłady]
Codziennie podejmujemy setki decyzji, ale czy zawsze są one racjonalne? Niestety nie – choć umysł jest przepotężnym narzędziem, musi…
Podróże w czasie i alternatywne wszechświaty. Wyjaśnienia efektu Mandeli
Sama Fiona Broome jest zwolenniczką wyjaśnienia paranormalnego – spekulowała, że być może zjawisko efektu Mandeli jest dowodem na istnienie równoległych rzeczywistości. Inni sugerowali, że być może odpowiedzią są podróże w czasie (co z resztą szybko stało się tematem memów).
Ten blog jest jednak poświęcony naukowemu badaniu umysłu, skupmy się więc na wyjaśnieniach mieszczących się w ramach tej nauki.
Efekt Mandeli jest przykładem fałszywego wspomnienia wywołanego u wielu ludzi równolegle przez podobne lub te same czynniki. W przypadku fałszywego wspomnienia o śmierci Mandeli w latach 80 kluczową rolę mogły odegrać na przykład fałszywe doniesienia prasowe i wprowadzające w błąd zdjęcia, czy śmierć innego południowoafrykańskiego aktywisty, Steve’a Biko.
Przykłady na efekt Mandeli
Obecnie przykładów na efekt Mandeli są setki (a może nawet tysiące) – oto kilka z nich, moim zdaniem najciekawszych.
Luke, to ja jestem twoim ojcem
W filmie “Gwiezdne Wojny: Imperium kontratakuje” jest jedna z najważniejszych scen w całej kultowej serii. Tym dziwniejsze, że tak wiele osób zapamiętało ją niepoprawnie!
Powszechnie uważa się, że Darth Vader wypowiedział kwestię “Luke, to ja jestem twoim ojcem”, gdy w rzeczywistości nie padło imię, bohatera, a kwestia brzmiała “Nie, to ja jestem twoim ojcem”.
Czarna końcówka ogona Pikatchu
Wiele osób (w tym ja) pamięta, że Pikatchu, słynny pokemon, miał czarną końcówkę ogona. W rzeczywistości nie ma i nigdy nie było takiej wersji – cały ogon Pikatchu jest żółty.
Monokl pana Monopoly
Podobnie wiele osób pamięta, że pan Monopoly występujący na serii gier planszowych, które dzielą rodziny i rozbijają małżeństwa, ma w oku monokl. Okazuje się, że nie!
Spodnie na szelkach Myszki Miki
Ewidentnie dziecięce wspomnienia nie są najrzetelniejsze, bo kolejny przykład znowu dotyczy postaci bajkowej. Myszka Miki miała czerwone spodenki – to wiemy wszyscy – czemu jednak wiele z nas pamięta, że były one na szelkach, choć tych szelek w rzeczywistości nigdy nie było?